Mało kto wie, że właśnie w Sieniawie w krypcie znajdującej się w południowej części kościoła parafialnego spoczywają prochy 22 członków jednego z najwybitniejszych rodów dawnej Rzeczypospolitej - książąt Czartoryskich.

Sieniawa należy do tych niewielu miejsc w Polsce, w których znajdują się rodowe krypty. Inne miejscowości posiadające grobowce znakomitych rodzin polskich, to m. in. Nieborów z kryptą Radziwiłłów, Łańcut, gdzie spoczywają Potoccy, Zamość - tam z kolei leżą przodkowie Zamoyskich, a w Kórniku, Działyńskich.

Inicjatorem utworzenia rodowej krypty w Sieniawie był książę Władysław Czartoryski. On to w II połowie XIX w. (prawdopodobnie w latach sześćdziesiątych) sprowadził trumny swoich przodków, m.in. trumnę swojej babki - Izabelli z pobliskich Moszczan, a także trumnę swojego ojca - Adama Jerzego z Paryża, a następnie złożył je w podziemiach kościoła parafialnego. Wkrótce do rodzinnej tradycji przeszło chowanie zmarłych Czartoryskich w sieniawskim grobowcu. Choć umierali w wielu różnych miejscach, ich zwłoki sprowadzano do Sieniawy.

Pogrzeb księcia Adama Ludwika Czartoryskiego pamiętają jeszcze najstarsi Sieniawianie. Książę zmarł w Warszawie, jednak najważniejsze uroczystości pogrzebowe odbyły się w Sieniawie. Na pogrzebie tym była obecna prawie cała arystokracja Polski i połowy Europy. Tak dużą liczbę automobili i ówczesnych eleganckich limuzyn Sieniawa z pewnością nieprędko będzie oglądać.

Syn Adama Ludwika, książę ordynat Augustyn Czartoryski, w 1939 roku uciekając przed Sowietami, wyjechał do Hiszpanii. Tam też w 1947 roku zmarł. Jego zwłoki spoczywają w Sewilli.

W II połowie XIX wieku żył August Czartoryski, który był salezjaninem. Umarł we Włoszech, skąd sprowadzono jego trumnę i złożono ją w sieniawskiej krypcie. Tymczasem w 1968 roku księża Salezjanie z Przemyśla w raczej sensacyjnych okolicznościach przewieźli prochy Augusta do swojego kościoła na Zasaniu. 6 czerwca 2005 r. z Przemyśla sprowadzono do kościoła w Sieniawie relikwie bł. Augusta Czartoryskiego.

W 1989 roku Adam Zamoyski - syn hr. Elżbiety z Czartoryskich Zamoyskiej, wybitny pisarz i historyk emigracyjny, odnowił na własny koszt wnętrze znajdującej się we wręcz beznadziejnym stanie krypty. W sześćdziesiątych latach wstawiano do niej piec centralnego ogrzewania i urządzano skład węgla. Łatwo więc sobie wyobrazić, jak to wszystko wyglądało. Najbardziej ucierpiały wtedy niezwykłe wieńce sieniawskie. Po remoncie krypty trumny leżały w poziomych niszach w czterech kątach pomieszczenia.

Adam Zamoyski sprowadził prochy swojej matki do Sieniawy w marcu 1990 roku. W ten sposób zadośćuczynił jej życzeniu, by mogła spoczywać u boku ojca - Adama Ludwika. Hr. Elżbieta z Czartoryskich Zamoyska, żona Stefana Zamoyskiego (wybitnej postaci polskiej emigracji wojennej), zmarła w Genewie i stamtąd właśnie jej zwłoki przywiózł syn Adam.

Również w latach 90. w sieniawskiej krypcie złożono szczątki najmłodszego syna Adama Ludwika, który zginął w powstaniu warszawskim, mając 21 lat.

Wśród spoczywających tu członków wielkiego rodu znajdują się osoby znane i zasłużone, które odegrały znacząca rolę dziejach naszej kraj Ojczyzny i nie tylko.

Znajduje się tutaj m. in. trumna:

Izabeli z Flemingów Czartoryskiej (1746 – 1835), żony Adama Czartoryskiego, zasłużonej dla polskiej kultury, która była założycielką słynnej kolekcji dzieł sztuki w Puławach;

Adama Jerzego Czartoryskiego (1770 – 1861), syna Adama i Izabeli Czartoryskich, polityka, ministra spraw zagranicznych Rosji na dworze cara Aleksandra I; prezesa Rządu Narodowego w czasie powstania listopadowego, a następnie przywódcy Wielkiej Emigracji Hotelu Lambert w Paryżu;

Anny Marii Wirtemberskiej (1764 – 1854), córki Adama i Izabeli Czartoryskich, znanej swego czasu pisarki romantycznych powieści.

Dzisiaj 22 trumny z prochami członków rodu Czartoryskich eksponowane są na okazałych dębowych postumentach, po jedenaście z każdej strony. Wszystkie są zidentyfikowane i podpisane. Wizerunki osób spoczywających w krypcie znajdują się na drzewie genealogicznym zawieszonym i powszechnie dostępnym w podziemiu. Pomieszczenie krypty, białe, bez żadnych zdobień architektonicznych posiada łukowe sklepienie. Podłoga jest z piaskowca, natomiast schody prowadzące do grobowca z marmuru. Na głównej osi, w północnej części mieści się skromny, drewniany ołtarz z końca XIX wieku, który wieńczy okazały krzyż.

Warte uwagi są zabytkowe akcesoria pogrzebowe – szarfy, krzyże i wieńce nagrobne pochodzące z XIX wieku. Wieńce zostały poddane konserwacji w latach 80. XX wieku przez krakowskie Pracownie Konserwacji Zabytków. Obecnie znajdują się w Jarosławiu w Kamienicy Orsettich.

Fot. Parafia Sieniawa. Rafał Czepiński RAVA Studio

Wieńce grobowe z Krypt Czartoryskich w Sieniawie - materiał na kanale YouTube